Immune fitness

Het lichaam in balans en vrij van ziekte(n)

In hoeverre beïnvloedt de mondgezondheid de algehele gezondheid? Functioneert ons immuun systeem naar behoren? Houdt het ons in balans en gezond? Hoe is het gesteld met onze orale immuun fitness?

In tijden van COVID-19 wordt nogmaals benadrukt hoe belangrijk het is om een gezond immuun systeem te hebben. Mensen met onderliggende ziekten komen moeilijker door Corona heen. De infectie begint in de slijmvliezen van onze ogen, neus en mond. Wat als die slijmvliezen niet gezond zijn? Wat als we last hebben van tandvleesontstekingen/parodontitis? Lopen we dan een groter risico op virussen?

Feitelijk is een chronische tandvleesontsteking/parodontitis ook een belangrijke onderliggende ziekte. En deze ziekte is juist aanwezig in de directe omgeving van het aangrijpingspunt van een virusaanval. Afhankelijk van de oppervlakte van het aangetaste tandvlees (Pisa-score!) is er sprake van een acuut zwerende oppervlakte. Hierbij is vrij verkeer mogelijk van ontstekingscellen en -stoffen (cytokinen) vanuit de tandvleesruimte/pocket naar de bloedvaten én vice versa!

Wanneer er een overproductie van cytokinen is ontstaan, is er sprake van een cytokinenstorm die zich primair door de bloedbaan verspreid. Van obese patiënten met veel visceraal vet is bekend dat hun lichaam een dergelijke cytokinenstorm kan produceren. Via hematogene verspreiding kunnen de cytokinen elders in het lichaam, waar een acute aanval op het immuun systeem plaatsvindt (denk aan Covid19 in de longen), een immuniteitsreactie in overdrive veroorzaken.

Kan een test een aanwijzing geven dat het immuun systeem verstoord is?

Uiteraard kan men een Elisa laboratorium test uitvoeren om te diagnosticeren welke cytokinen een rol spelen bij een ziekteproces. Men moet dan veelal enkele dagen tot een week wachten voordat de uitslag beschikbaar is. Sinds enkele jaren is het mogelijk een point-of-care (POC) chairside test uit te voeren, op basis van een 5 minuten durende test (Periosafe). Deze test maakt gebruik van het vaststellen van het cytokine aMMP8, ook wel bekend als collegenase-2, verantwoordelijk voor collageen afbraak. Tijdens de uitvoering van de test wordt vloeistof van de mondholte verzameld en geanalyseerd middels een lateral flow techniek. Gelijk aan de techniek die toegepast wordt bij een zwangerschapstest.

Momenteel hebben we beschikking over de PerioSafe test, gebaseerd op detectie van Actief Matrix metalloproteonase-8. aMMP8 behoort tot een grotere familie van matrix metalloproteonasen. Na activatie is deze cytokine verantwoordelijk voor allerlei processen die verband houden met ontstekingen en genezingen. De MMP’s worden vrijwel alleen actief nadat een ziekteproces reeds is opgestart, waarbij het komt tot de productie van Interleukinen e/o Tissue Necrosis Factor als reactie op een agressor.

Het testresultaat kan binnen 5 minuten met de patiënt gedeeld en besproken worden. De test kan door elke zorgprofessional uitgevoerd worden. Een positieve testuitslag is een signaal dat er mogelijk een probleem is met de immuun fitness van de mondholte. Mocht vastgesteld worden dat de primaire bron een actieve parodontitis is, dan kan een bacteriële infectie na intubatie op een IC-afdeling een cofactor worden bij de ernst van een Corona infectie!

In alle gevallen van een positief aMMP8 testresultaat dient differentiaal diagnostiek plaats te vinden. Zo moet beoordeeld worden:

1. Is er sprake van een ontsteking van 1 of meerdere speekselklieren?
2. Zijn er (auto-)immuunziekten die effect hebben op de orale mucosa? Zoals Morbus Sjogren, Psoriasis, Lichen Planus, Crohns disease etc.
3. Zijn er aanwijzingen voor een actief degeneratief proces in het tandvlees/parodontium?

Wat is een actief degeneratief proces in het tandvlees/parodontium?

Oftewel is er sprake van een actieve parodontitis met een prognose van voortgang? Of is een parodontitis succesvol behandeld en onder controle gebracht zonder verdere afbraak. De huidige diagnostiek binnen de mondzorgpraktijk is grotendeels gebaseerd op een kwalificatiesysteem dat aangeeft hoeveel schade een patiënt in de voorbijgaande levensfase aan zijn of haar tandvlees e/o kaakbot heeft opgelopen. Het doen van een prognose voor een dergelijk gebit is lastig, zo niet onmogelijk.

Met het regelmatig moleculair testen op de aanwezigheid van aMMP8 d.m.v. een speekselmonster maakt het monitoren van de mate van gezondheid van het tandvlees/parodontium periodiek mogelijk. Zo kan je eerder ingrijpen als het wederom de verkeerde kant op gaat of de recall termijnen reduceren wanneer het goed gaat. Zo voorkom je over én onder behandeling, oftewel de juiste patiënt in de juiste stoel!

Bij herhaalde positieve aMMP8 testresultaten is het raadzaam om een bacteriële kweek uit te laten voeren. Mogelijk levert dit aanwijzingen op om verantwoord een (specifiek) antibioticum toe te passen.

Waarom vindt er zo weinig reactie en interactie plaats tussen de zorgprofessional en de mondzorgprofessional?

De laatste jaren wordt er steeds meer aandacht besteed aan leefstijl. Welvaartsziekten zijn ziekten die veroorzaakt worden door onze westerse leefstijl. Veel voorkomende welvaartsziekten zijn kanker, Obesitas, Diabetes Mellitus en hart- en vaatziekten. Een ongezond voedingspatroon, roken en (overmatig) alcoholgebruik zijn factoren die onze gezondheid geen goed doen. Gezond begint letterlijk in de mond!

Mocht ondanks een nauwgezet uitgevoerd programma bij de tandarts/parodontoloog/mondhygiënist/(paro) preventie-assistent de mondgezondheid van een patiënt niet verbeteren, dan moet er absoluut multidisciplinaire consultatie plaatsvinden. Immers het valt niet uit te sluiten dat Diabetes, Obesitas of Reumatoïde Artritis een rol spelen bij de productie van aMMP8, waardoor het niet lukt de patiënt parodontaal gezond te maken.

Bij mondzorgpraktijken waar wij mee samenwerken zijn door deze aanpak patiënten gevonden die inderdaad Diabetes bleken te hebben. Dat zijn patiënten die bij de anamnese aangegeven hebben dat zij kerngezond zijn. Zij komen nooit met klachten bij hun huisarts! Toch hebben zij wel een hoge aMMP8 waarde, terwijl een klinische beoordeling van het tandvlees/parodontium gekwalificeerd wordt als gezond. Deze patiënten kregen het dringende advies om toch naar de huisarts te gaan. Op identieke wijze is een jonge patiënte (32 jaar) gevonden met Coeliakie (darmziekte, veelal gerelateerd aan gluten-allergie).

Gedeelde visie vanuit een groep enthousiaste PerioSafe gebruikers

Patiënten moeten beoordeeld worden vanuit een holistisch perspectief. Hoe fit is het immuunsysteem. Een patiënt in balans verkeert in een goede homeostase, hij of zij is niet ziek. Het is de zorg van de samenleving dat we elkaar gezond houden. De zorgprofessionals moeten dat doen in een gezamenlijk zorgveld. Grenzen dienen geslecht te worden. De overheid en de politiek moet het kader creëren waarbinnen dat kan. Het preventiepakket van staatssecretaris Blokhuis had moeten beginnen met de mondzorg, het woord “mondzorg” komt niet eens voor in de publicatie.

Laat mondzorg voor Blokhuis c.s. een zorg zijn!